Ephemeral gardens: Η χλωρίδα της Τήνου

Η Τήνος, με τον εντυπωσιακό, άνυδρο όγκο της, είναι ένα νησί που, αν και φαινομενικά φαίνεται ξερή και φτωχή, εντούτοις φιλοξενεί πολλά σπάνια είδη της κυκλαδίτικης χλωρίδας. Η Τήνος βρίσκεται στις Βόρειες Κυκλάδες, είναι το τέταρτο σε μέγεθος νησί του συμπλέγματος μετά την Άνδρο, τη Νάξο και τη Πάρο και έχει έκταση 195 τ.χλμ. Η ακτογραμμή της, που φτάνει τα 114 χλμ., χαρακτηρίζεται από μια έντονα «δαντελωτή» μορφολογία με όρμους, ακρωτήρια, παραλίες και κάθετα βράχια να διαδέχονται το ένα το άλλο. Το σχήμα της είναι τριγωνικό και η κατεύθυνση της από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά. Απέχει από την Άνδρο μόλις 1.500 μέτρα σε ευθεία μέσω ενός διαύλου που ονομάζεται «Στενό». Εσωτερικά το νησί διακρίνεται από υψώματα και λόφους, από τα οποία ξεχωρίζουν ο Τσικνιάς στα ανατολικά με 726 μέτρα ύψος, ο απόκρημνος βράχος του Ξώμπουργου στα κεντρικά με ύψος που φτάνει τα 540 μέτρα, το Κεχροβούνι (604 μ.), το Όρος (375 μ.) και πολλούς ακόμα λόφους. Πρόκειται για ένα αρκετά επικλινές νησί χωρίς πολλές πεδινές εκτάσεις με αποτέλεσμα το πιο χαρακτηριστικό της τοπίο να είναι οι αμφιθεατρικές αναβαθμίδες, δηλαδή οι ξερολιθιές, που σαν σκαλοπάτια γιγάντων χαράζουν το νησί απ’ άκρου εις άκρον. Η Τήνος διαθέτει πολλούς όμορφους και διαφορετικούς βιοτόπους που εναλλάσσονται σε λίγα χιλιόμετρα. Μια περιοχή με ιδιαίτερη γεωμορφολογία είναι οι πλαγιές γύρω από το χωριό Βωλάξ με τους χαρακτηριστικούς κυκλικούς ογκόλιθους, ενώ πανέμορφοι είναι οι εποχικοί υγρότοποι από τα ρυάκια που καταλήγουν στη θάλασσα. Πλαγιές με φρύγανα, δεκάδες ρεματιές, μικροί υγρότοποι, πεδιάδες με καλλιέργειες, απότομα βράχια και χρυσές παραλίες φιλοξενούν ένα μεγάλο αριθμό από είδη της χλωρίδας και της πανίδας.

Η βλάστηση του νησιού είναι η χαρακτηριστική φρυγανική βλάστηση των Κυκλάδων, ενώ η μακία περιορίζεται σε λίγες πλαγιές και ρέματα. Ρίγανες, θυμάρια, δεντρολίβανα, φλώμοι, φασκόμηλα, ασπάλαθοι, αστοίβες, αφάνες και λαδανιές βρίσκονται παντού στο νησί. Στις ρεματιές πρωταγωνιστούν οι πικροδάφνες, ενώ σε κάποιες από αυτές φυτρώνουν και λίγα πλατάνια. Στις πλαγιές των λόφων υπάρχουν ακόμα πουρνάρια και άλλα είδη, όπως σχίνα, φυλίκια, ρείκια, μυρτιές και σπάρτα. Οι εγκαταλειμμένες αναβαθμίδες, αποτελούν ιδανικά σημεία πάνω στα οποία φυτρώνουν πολλά σπάνια είδη.

Το πιο σημαντικό από αυτά είναι το στενότοπο ενδημικό Alyssum tenium που φυτρώνει μόνο στο νησί της Τήνου. Άλλα σημαντικά είδη είναι η σιληνή Silene sartorii, το Omphalodes luciliae, ο αμάραντος Limonium tenium, οι κενταύριες Centaurea spinosa και C. mixta, η Nigella degenii, το Trifolium pilulare, ο Cheiranthus senoneri, το Erodium botris. Άλλα ενδιαφέροντα είδη είναι η φριτιλάρια Fritillaria ehrhartii, οι κρόκοι Crocus laevigatus, C. tournefortii και C. cartwrightianus, το κολχικό Colchicum pusillum, η καμπανούλα Campanula sartorii, το κρινάκι της θάλασσας Pancratium maritimum, ο γάλανθος Galanthus ikariae, οι σιληνές Silene gallica, S. inflata, ο νάρκισσος Narcissus serotinus και οι ορχιδέες Anacamptis laxiflora, A. sancta, Α. papilionacea, Serapias carica, Spiranthes spiralis, Ophrys israelitica, O. thesei, O. sitiaca, O. calypsus, O. omegaifera, O. gortynia, κ.ά.

Η χλωρίδα της Τήνου περιλαμβάνει 34 ενδημικά, σπάνια απειλούμενα ή προστατευόμενα είδη με πιο σημαντικά τα εξής :

Alyssum tenium Halacsy